Klopt de kalender wel?
Er is veel te zeggen over de juistheid van de gebruikte kalenders om de Bijbelse feesten te bepalen. De meeste joden gebruiken de kalender van Rabbi Hillel II1, hoewel de bijbel voorschrijft dat de kalender moet worden gebaseerd op de maanstand. De Bijbel schrijft dus voor dat we naar boven moeten kijken om onze kalender te bepalen.
Nieuwe maan
Dit ‘omhoog kijken’ zien we terugkomen bij de allereerste keer dat God aan Mozes voorschriften geeft hoe Israël moet omgaan met de kalender:
2 Deze maand zal voor u het begin van de maanden zijn. Hij zal voor u de eerste zijn van de maanden van het jaar.
Exodus 12:2 (HSV)
God gaat in dit hoofdstuk van Exodus instructies geven voor Pesach en het Feest van de Ongezuurde Broden. Maar om die feesten in een kalender te kunnen plaatsen, geeft God eerst de context van hóe je dan de kalender moet bepalen.
Wat God hier eigenlijk zegt is: “Deze ‘chodesh’ (nieuwe maan) zal voor u het begin van de maanden zijn”. Elke maand start dus met een nieuwe maan.
Voor het bepalen van de nieuwe maand moet je bij de joodse autoriteiten zijn. Zij roepen officieel een nieuwe maan (en daarmee een nieuw maand) uit. In het allereerste begin is dat bij Mozes en Aäron, later wordt dat het Sanhedrin.
Tijdens de tijd van het Sanhedrin wordt de nieuwe maan vastgesteld door een verklaring van twee getuigen dat zij de nieuwe maan hebben gezien. Om er zeker van te zijn dat voor de nieuwe maan (rosh chodesh) de offers op tijd worden voorbereid in de tempel, mogen die getuigen zelfs het verbod tegen reizen op sabbat overtreden om zo de aankondiging van de nieuwe maan te versnellen2.
Wie bepaalt?
In de vierde eeuw wordt het Sanhedrin verboden. De bepaling van de nieuwe maan wordt overgelaten aan de verspreide joodse gemeenschappen zelf. Zo is er een joodse rabbi die de zelfstandige gemeenschappen vrijheid geeft zelfstandig een schrikkeljaar in te lassen:
Wanneer u ervan overtuigd bent dat het winterkwartier zich uitstrekt tot na de zestiende dag van Nisan, verklaar dan dat het jaar een schrikkeljaar is, en aarzel niet.
Rabbi Huna ben Abin
Het gevolg is chaos. Alle losse groeperingen in de diaspora3 gaan zelfstandig de nieuwe maan of hun kalender bepalen.
Vaste kalender
Om van die chaos af te zijn gebruikt Rabbi Hillel II astronomische berekeningen om een vaste kalender te krijgen die door alle joden, waar ook ter wereld, kan worden gebruikt. Met die kalender worden de maanden en de feesten gelijkgetrokken zonder dat je de maan hoeft te zien. En deze kalender van Rabbi Hillel wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt.
Bepalen van de voorjaarsfeesten
Om de feestdata te bepalen, heb ik voor Pesach gebruik gemaakt van de kalender van Rabbi Hillel. Maar omdat de huidige joden Pesach en het Feest van Ongezuurde Broden vaak als één feest zien (en daarmee ook de dagen verwarren)4, heb ik ervoor gekozen om vanuit Pesach door te tellen op de Bijbelse manier.
Pesach
Op vrijdagavond 26 maart 2021 start Pesach (Pasen). Op dat moment start de 14e Nisan. Pesach duurt totdat aan het eind van de zondag de schemering begint en daarmee de 15e Nisan start.
Ongezuurde broden
Gelijk aansluitend op Pesach start Chag HaMatzot, het Feest van de Ongezuurde Broden. Deze duurt van zaterdagavond 27 maart tot de avondschemering van zaterdag 3 april 2021. Al met al dus een zeven dagen durend feest!
Eerstelingenfeest
Dit jaar valt Minchat HaOmer (het ‘Omer-graanoffer’, ook wel Eerstelingenfeest) erg laat. Pas zeven dagen na de start van Pesach. Dit komt omdat het Eerstelingenfeest altijd moet worden gevierd op de eerste dag van de week, op een zondag dus, ná de eerste dag van het Feest van de Ongezuurde Broden. En omdat dit feest dit jaar start op een zondag, start het Eerstelingenfeest een week later, op zaterdagavond 3 april 20215.
Wekenfeest
Het Eerstelingenfeest is gelijk de start van de Omertelling: vijftig dagen later is Shavuot (Wekenfeest). Dit feest, wat wij ook wel als pinksterfeest kennen, begint bij de avondschemering op zaterdag 22 mei 20216.
Samengevat
| Feest | Datum |
|---|---|
| Pesach | vrijdagavond 26 maart 2021 tot zaterdagavond 27 maart |
| Feest van de Ongezuurde Broden | zaterdagavond 27 maart tot zaterdagavond 3 april 2021 |
| Eerstelingenfeest | zaterdagavond 3 april 2021 tot zondagavond 4 april 2021 |
| Wekenfeest | zaterdagavond 22 mei 2021 tot zondagavond 23 mei 2021 |
Voetnoten
- https://en.wikipedia.org/wiki/Hillel_II
- bron: https://templeinstitute.org/rosh-hashana/
- Verstrooiing, uitzaaiing of volksverspreiding
- We zien dit ook later terugkomen in de bijbel, wanneer Pesach ineens zeven dagen duurt. Een voorbeeld kun je teruglezen in Ezechiël:
21 In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, zal voor u het Pascha zijn, een feest van zeven dagen: men moet dan ongezuurde broden eten.
Ezechiël 45:21 (HSV)Hier lees je dus duidelijk dat Pascha (de Aramese naam voor Pesach) ineens samenvalt met het Feest van de Ongezuurde Broden en zeven dagen duurt, in plaats van één dag.
- Er zijn trouwens wel discussies over deze berekening. Dit heeft allemaal te maken met de instelling van dit Eerstelingenfeest in Leviticus 23.
11 Hij moet de schoof voor het aangezicht van de HEERE bewegen, opdat Hij een welgevallen in u vindt. Op de dag na de sabbat moet de priester de schoof bewegen.
Leviticus 23:11 (HSV)De sadduceeërs gaan er van uit dat hier een reguliere sabbat wordt bedoeld en het Eerstelingenfeest daarmee altijd op een zondag valt. De farizeeën zeggen juist dat met de sabbat de zgn. ‘hoogsabbat’, (shabbat hagadol) de eerste dag van het Feest van de Ongezuurde Broden, wordt bedoeld. In dat geval valt het Eerstelingenfeest elk jaar op 16 Nisan en daarmee telkens op een andere dag.
Ik kies zelf voor de optie van de sadduceeërs, omdat in Leviticus 23:16 wordt gezegd dat het Wekenfeest ook op de dag na sabbat moet plaatsvinden en deze keer is er geen hoogsabbat waarover gesproken kan worden.
Het jodendom heeft uiteindelijk gekozen voor de farizese uitleg: een vaste datum, 16 Nisan, voor het vieren van het Eerstelingenfeest.
Je kunt trouwens een bijzonder detail terugzien in het jaar van het lijden, sterven en opstaan van Jezus: de datum voor beide berekeningen komt uit op dezelfde zondag. Jezus staat dus, welke berekening je ook volgt, precies op op het Eerstelingenfeest!
- Vanuit de verschillende ideeën over de bepaling van de datum van het Eerstelingenfeest, is de doortelling (Omertelling) ook verschillend. Hierdoor kun je ook andere data (zoals bijvoorbeeld maandag 17 mei) tegenkomen voor Shavuot.
